Aktualności

I. Założenia ogólne

Zgodnie z projektem ustawy, decyzja o powołaniu na stanowisko komornika nadal należeć ma wyłącznie do Ministra Sprawiedliwości na dotychczasowych zasadach. Jednoznacznie zostało uregulowane, że rada izby komorniczej nie jest stroną w toczącym się postępowaniu administracyjnym o powołanie lub odwołanie komornika.

Komornik dalej pozostanie funkcjonariuszem  publicznym,  korzystającym  ze  szczególnej   ochrony prawnokarnej
i poddanym zasadom odpowiedzialności prawnokarnej właściwym dla funkcjonariuszy publicznych. Utrzymana zostanie zasada wyłączności komorników sądowych jako jedynych (obok sądów) organów egzekucyjnych wykonujących orzeczenia wydane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo podkreślono zasadę, że doręczanie przez komornika korespondencji i sporządzanie protokołu stanu faktycznego odbywać się będzie wyłącznie na zlecenie organów procesowych.

Projektowane rozwiązania wprowadzają model małych kancelarii komorniczych oraz kładą nacisk na osobiste wykonywanie czynności przez komornika, ograniczając tym samym zastępstwa, kompetencje asesorów, a także wykluczając wykonywanie czynności przez aplikantów, np. projektowany art. 3 ust. 2, stanowi, że czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych wykonuje co do zasady wyłącznie komornik. Zasada osobistego wykonywania czynności przez komornika (i nielicznych od niej wyjątków) jest uszczegóławiana w przepisach merytorycznych ustawy, dotyczących zwłaszcza asesorów komorniczych, przy uwzględnieniu zasady, że asesura służy praktycznemu przygotowaniu do samodzielnego wykonywania zawodu komornika. Jednocześnie w sposób stanowczy odstąpiono od dotychczas obowiązującej regulacji pozwalającej na podejmowanie niektórych czynności egzekucyjnych upoważnionym aplikantom komorniczym. Rozwiązaniem powiązanym z osobistym wykonywaniem czynności przez komornika jest doprecyzowanie zasad używania pieczęci przez komornika poprzez projektowany obowiązek używania okrągłej pieczęci urzędowej
z godłem Rzeczypospolitej Polskiej, wskazującej w otoku pełnioną funkcję, sąd rejonowy, przy którym działa, siedzibę kancelarii oraz oznaczony cyfrą rzymską numer porządkowy stanowiska. W ten sposób rozwiązany zostanie problem posługiwania się przez zastępców komorników pieczęciami zastępowanych komorników, którzy zostali zawieszeni
w swoich czynnościach. Komornik używać będzie również pieczęci imiennej. Obowiązek używania pieczęci nie dotyczy pism w postaci elektronicznej. Z kolei zastępca komornika używać będzie pieczęci urzędowej zastępowanego komornika oraz własnej pieczęci imiennej, z zaznaczeniem, że działa w zastępstwie.  

W zakresie właściwości miejscowej komorników projekt ustawy zasadniczo podtrzymuje rozwiązania przyjęte
w dotychczas obowiązującej regulacji, przy czym z uwagi na indywidualny charakter prowadzonej działalności oraz konieczność osobistego podejmowania czynności, wprowadzono dalsze ograniczenie możliwości przyjmowania spraw spoza rewiru. Z jednej strony bowiem przyjęto w art. 10 ust. 1 projektu, że komornik może przyjmować sprawy jedynie
z obszaru apelacji na terenie której działa (a nie jak dotychczas z obszaru całego kraju), z drugiej zaś strony w ust. 3 tego artykułu nastąpiło dalsze ograniczenie liczbowego przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela. Jest to konsekwencją dalszego ograniczania zjawiska tzw. „hurtowni komorniczych” i preferowania kancelarii małych i średnich, jako cechujących się najwyższą sprawnością i skutecznością w zakresie prowadzonych egzekucji. Przepis powyższy harmonizuje zarazem przepisy o funkcjonowaniu kancelarii komorniczych z regulacjami dotyczącymi sądownictwa powszechnego w zakresie kryterium ilości spraw. Skoro w art. 10 § 1a - 1d ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, wprowadzono zasadę, że kryterium istnienia sądu rejonowego winien stanowić wpływ spraw
w liczbie przynajmniej 5 000, to wydaje się, że tożsama liczba spraw, jako maksymalna, uwzględniająca bardzo dobrą organizacje pracy kancelarii komorniczej i wyróżniające efekty jej pracy (w rozumieniu art. 10 ust. 3 i 4 projektu), powinna być przyjęta jako górny limit przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela. W przeciwnym razie brak wskazanych ograniczeń lub dopuszczenie znacznie wyższego limitu spraw przyjmowanych przez komornika utrwaliłoby stan,
w którym rozmiary funkcjonujących w rewirze kancelarii komorniczych znacznie przewyższałyby rozmiary sądu, przy którym działają, co w praktyce może uniemożliwiać efektywne sprawowanie kontroli nad takim komornikiem przez prezesa sądu. Dodatkowo w projektowanych art. 10 ust. 5 i 6 doprecyzowano zasady, na jakich ma się odbywać ustalanie warunków dopuszczalności przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, albowiem dotychczasowe przepisy w tym zakresie rodziły pewne rozbieżności interpretacyjne w doktrynie i praktyce.

Przedstawiona regulacja przewiduje jednocześnie podniesienie dolnej granicy wieku osoby powoływanej na stanowisko komornika z 26 do 28 lat. Dodatkowo zostanie obniżona z 70 do 65 lat górna granica wieku komornika wykonującego swoje czynności zawodowe. Przepis ten nie będzie dotyczył komorników, którym zostały 2 lata do osiągnięcia wieku 65 lat. W zakresie wymogów niezbędnych do powołania na stanowisko komornika, znajdzie się również wymóg posiadania nieposzlakowanej opinii (w miejsce nieskazitelnego charakteru)1.

W rozdziale piątym projektu ustawy zaproponowano rozwiązania, których ratio legis stanowi nadanie nowego kształtu aplikacji komorniczej. Ma ona kłaść większy nacisk na kwestie etyki w wykonywaniu zawodu komornika. Przewiduje się, że zakres egzaminu wstępnego obejmować będzie między innymi prawo karne materialne i kwestie związane z ustrojem sądów oraz ustrojem i zasadami wykonywania zawodu komornika. Przyznano też pewne uprawnienia Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz jej Dyrektorowi w zakresie kształcenia aplikantów komorniczych.

Jednym z nowych rozwiązań jest określenie maksymalnego wymiaru czasu trwania asesury. Zgodnie z projektowanymi regulacjami prezes sądu apelacyjnego odwoływać będzie asesora komorniczego z zajmowanego stanowiska, jeżeli upłynęło 6 lat od pierwszego powołania na stanowisko asesora. Proponowane rozwiązanie ma przeciwdziałać obecnemu zjawisku "dożywotnich asesorów". Jednocześnie, mając na względzie konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych, regulacja ta nie będzie miała zastosowania do osób, które będą sprawowały funkcję asesora komorniczego w dniu wejścia projektowanej ustawy w życie.

Zgodnie z nowymi regulacjami nadzór nad komornikami obejmować będzie nadzór judykacyjny (projekt ustawy przewiduje możliwość tworzenia w sądach rejonowych wydziałów egzekucyjnych), nadzór administracyjny, nadzór zwierzchni oraz nadzór wewnętrzny samorządu komorniczego. Proponuje się rozwiązania zmierzające do zwiększenia kompetencji nadzorczych Ministra Sprawiedliwości nad działalnością komorników i samorządu komorniczego oraz określenia precyzyjnych zasad tego nadzoru, a także stworzenie instytucji nadzoru odpowiedzialnego prezesa sądu rejonowego.   

Projekt przewiduje uporządkowanie kwestii związanych z:
1) zawieszeniem komornika w czynnościach przez Ministra Sprawiedliwości (art. 18);
2) odwołaniem komornika z zajmowanego stanowiska przez Ministra Sprawiedliwości (art. 19);
3) odsunięciem komornika od wykonywania czynności przez prezesa sądu rejonowego, w przypadku oczywistego
i rażącego naruszania przepisów prawa (nowa instytucja).

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 19 ust. 2 projektu rozszerzono katalog podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o odwołanie komornika ze stanowiska o prezesa właściwego sądu rejonowego, co pozostaje w zgodzie
z instytucją nadzoru odpowiedzialnego, stanowiąc istotny jej element. W wypadku rażącego lub uporczywego naruszenia prawa przez komornika, wprowadzono także możliwość odwołania komornika z urzędu przez Ministra Sprawiedliwości, co stanowi rozwinięcie dotychczas przysługujących Ministrowi Sprawiedliwości uprawnień do odwołania komornika
z urzędu w wypadkach, o których mowa w art. 19 ust. 1 (tożsamych z uprawnieniami z art. 15a ust. 1 u.k.s.e.) Omawiana regulacja ma na celu pełniejsze i efektywniejsze sprawowanie przez niego nadzoru zwierzchniego nad komornikami
i związanego z tym obowiązku niezwłocznego reagowania na wszelkie sytuacje poważnego naruszenia praworządności lub mogące stwarzać ryzyko dalszych naruszeń prawa.

Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami komornik nie będzie mógł wykonywać działalności gospodarczej.  Komornik nie będzie mógł również:
1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego;
2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni;
3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą;
4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego.

Przyjęte rozwiązania zakładają, że komornik będący funkcjonariuszem publicznym winien mieć ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, analogicznie jak sędzia.

Projektowana regulacja zawiera również istotne novum (art. 31), zgodnie z którym komornik nie będzie mógł podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków komornika.
Komornikowi nie wolno będzie także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby
w pełnieniu obowiązków komornika, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności zawodu komornika. Rozwiązania takie są podyktowane szczególnym statusem komornika sądowego - będącym funkcjonariuszem publicznym i organem egzekucyjnym. Rozwiązania te są analogiczne do obowiązujących aktualnie regulacji dotyczących sędziów i prokuratorów.

II. Odpowiedzialność dyscyplinarna

Projektowana ustawa reguluje również kwestie związane z odpowiedzialnością dyscyplinarną komorników
i postępowaniem dyscyplinarnym. Zasadniczym celem wskazanych regulacji jest uporządkowanie i zwiększenie efektywności postępowań dyscyplinarnych. Komornik odpowiadać będzie dyscyplinarnie za zawinione działania lub zaniechania asesorów komorniczych którym udzielił upoważnienia jak za własne działania, w tym również za przekroczenie przez nich zakresu udzielonego upoważnienia. Ponadto przewiduje się nowe rozwiązanie zgodnie, z którym komornik ponosić będzie również odpowiedzialność dyscyplinarną za działania osób zatrudnionych u niego na podstawie umów: o pracę, dzieło, zlecenia lub o świadczenie usług pracowników oraz inne osoby niezbędne do obsługi kancelarii, a także ochrony i pomocy w czynnościach w terenie.


Przewiduje się również wprowadzenie zmian w zakresie kar dyscyplinarnych, w tym:
wydłużenie możliwości zawieszenia komornika w czynnościach na okres od 6 miesięcy do 3 lat (było: do dwóch lat);
zmianę polegającą na pozbawieniu komornika ukaranego karą wydalenia ze służby komorniczej możliwości ponownego ubiegania się o powołanie na stanowisko komornika po 10 latach od uprawomocnienia się kary;
wydłużenie okresu, po upływie którego dochodzi do zatarcia skazania komornika na karę pieniężną lub karę zawieszenia w czynnościach z 3 lat do lat 5.

Poniży wykres przedstawia liczbę i rodzaje kar dyscyplinarnych nałożonych na komorników w latach 2007-2015:


Źródło: Dane Ministerstwa Sprawiedliwości


Zgodnie z nowym rozwiązaniem komornicy i asesorzy tworzą samorząd. Najwyższą władzą samorządu komorniczego zostanie Krajowy Zjazd Samorządu Komorniczego.

III Koszty działalności egzekucyjne oraz zasady prowadzenia kancelarii

Przedmiotowy projekt przewiduje przywrócenie publicznoprawnego charakteru opłatom egzekucyjnym. W związku
z powyższym uznaje się że stanowić one będą w całości należność Skarbu Państwa, komornik zaś w zależności od wyników swojej pracy uzyskiwać będzie jedynie prawo do wynagrodzenia prowizyjnego ustalonego proporcjonalnie do wysokości pobranych opłat. Powoduje to umocnienie funkcji komornika jako funkcjonariusza publicznego, wykonującego zadania jako organ egzekucyjny – pomocniczy wymiaru sprawiedliwości.

IV Aplikacja komornicza

W skład zespołu do przygotowania pytań testowych i zadań na egzamin konkursowy i komorniczy wchodzi obecnie 5 osób (zgodnie z art. 29b ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji Minister Sprawiedliwości powołuje co 2 lata zespół do przygotowywania pytań testowych i zadań na egzaminy konkursowy i komorniczy, zwany dalej „zespołem egzaminacyjnym”. Zespół egzaminacyjny składa się z pięciu osób, w tym dwie z nich są powoływane spośród osób wskazanych przez Krajową Radę Komorniczą). Przewodniczącemu oraz członkom zespołu egzaminacyjnego przysługuje wynagrodzenie za każdorazowe przygotowanie pytań testowych na egzamin konkursowy oraz zadań pisemnych na egzamin komorniczy w wysokości:
1. 11 200 zł - dla przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego;
2. 8000 zł - dla pozostałych członków zespołu egzaminacyjnego.
Projekt przewiduje aby pytania testowe na egzamin wstępny na aplikację komorniczą przygotowywał zespół, który
w odróżnieniu od dotychczasowych rozwiązań, będzie właściwy wyłącznie w zakresie egzaminu wstępnego. W skład tego zespołu, zgodnie z projektem ma wchodzić co najmniej siedem osób, w tym pięciu przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości oraz dwóch przedstawicieli wskazanych przez Krajową Radę Komorniczą. Zespół ten ma być powoływany corocznie. Analogiczne rozwiązania przewiduje się w odniesieniu do przygotowania zadań na egzamin komorniczy (zawodowy).

Obecny stan prawny:
Projektowane rozwiązania:
Komisja do przygotowywania pytań testowych oraz zadań pisemnych na egzamin konkursowy               i komorniczy:
- 5 członków;
- powoływana co dwa lata;
-Wynagrodzenie członków komisji:
1. 11 200 zł - dla przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego;
2. 8000 zł - dla pozostałych członków zespołu egzaminacyjnego.

Odrębne komisje do przygotowania pytań testowych i zadań na egzamin konkursowy                     i komorniczy:
- 2 x „co najmniej siedem osób”;
- komisje powoływane corocznie;
-Wynagrodzenie członków komisji zostanie określone przez Ministra Sprawiedliwości                     w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Komorniczej, z uwzględnieniem nakładu pracy i zakresu obowiązków przewodniczącego, jego zastępcy i członków zespołu.



V Egzekucja komornicza.

Ponadto, projekt wprowadza szereg zmian w zakresie egzekucji komorniczych mających na celu wzmocnienie realizacji zasady praworządności w toku postępowania egzekucyjnego.

Przewiduje się m.in.:
umożliwienie sądowi uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacjach, gdy do wydania wyroku zaocznego doszło wskutek doręczenia odpisu pozwu na błędny adres pozwanego;
związanie komornika oceną prawną wyrażoną przez sąd w ramach wydawanych zarządzeń zmierzających do należytego wykonania egzekucji;
wprowadzenie obowiązku pouczenia przez komornika strony i uczestników postępowania występujących bez profesjonalnego pełnomocnika o sposobie i terminie zaskarżania czynności, oraz o ograniczeniach egzekucji
i sposobie złożenia wniosku o ograniczenie egzekucji;
ograniczenie wykorzystywania instytucji „poszukiwania majątku za wynagrodzeniem” poprzez zobowiązanie komornika do ustalania z urzędu majątku dłużnika w zakresie znanym mu z innych prowadzonych postępowań oraz z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych i publicznie dostępnych źródeł informacji;
wprowadzenie obowiązku utrwalania przebiegu czynności egzekucyjnych dokonywanych poza kancelarią za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk;
szereg zmian w zakresie egzekucji z ruchomości, w tym ich wyceny, ograniczających arbitralność
w podejmowaniu decyzji;
wprowadzenie regulacji przewidującej obiektywny udział Policji w czynnościach egzekucyjnych z możliwością wstrzymania czynności na polecenie policjanta.