Aktualności

Sygn. akt I ACz  /18

P O S T A N O W I E N I E

Dnia   2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku Wydział I Cywilny 

w składzie następującym: 

Przewodniczący : SSA   (spr.)

Sędziowie : SSA  

SSA 

po rozpoznaniu w dniu   2018 r.

na posiedzeniu niejawnym 

sprawy z powództwa M

przeciwko R

o rozwód i alimenty

na skutek zażalenia pozwanego 

na postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia   2018 r., sygn. akt I C  /18

p o s t a n a w i a :

1. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 i 2 o tyle, że zobowiązać pozwanego do łożenia kwot po 1000 (jeden tysiąc) zł;

2. oddalić zażalenie w pozostałej części.

Sygn. akt I ACz  /18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Białymstoku w trybie zabezpieczenia powództwa, na czas trwania postępowania, zobowiązał pozwanego R do łożenia tytułem zaspokajania potrzeb rodziny kwoty 1.500 złotych miesięcznie, płatną do dnia 10-go każdego miesiąca do rąk powódki M wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat i oddalił dalej idący wniosek.

W ustaleniach wskazał, że strony małżeństwa mają dwoje małoletnich dzieci: córkę M. oraz syna M. W dalszym ciągu zamieszkują wspólnie, chociaż pozwany zobowiązał się opuścić należące do powódki mieszkanie do końca kwietnia b.r., nie przyczynia się on do zaspokojenia potrzeb rodziny, nie łoży na utrzymanie małżonki oraz dzieci, nie partycypuje we wspólnych wydatkach i kosztach eksploatacyjnych. 

Powódka nie pracuje, jest na bezpłatnym urlopie wychowawczym do września.; po jego zakończeniu zamierza podjąć starania umożliwiające ponowne zatrudnienie po blisko 5-letniej nieobecności. Nie świadczyła pracy wcześniej, bowiem sprawowała opiekę nad synem, który w okresie niemowlęcym przeszedł wylew krwi do mózgu i wymagał dodatkowej pielęgnacji. Jedynym źródłem utrzymania powódki jest świadczenie otrzymywane w ramach programu „Rodzina 500+” na młodsze dziecko, w pozostałym zakresie koszty utrzymania - w przeszłości - zapewniał pozwany. Według twierdzeń pozwu sytuacja finansowa pozwanego jest bardzo dobra. Pracuje w  Białymstoku z wynagrodzeniem 3.500 zł netto, otrzymuje świadczenie w kwocie 660zł. Znaczną część tych środków miał przeznaczać na gry hazardowe. 

Małoletnia M, uczęszcza do przedszkola, jest dzieckiem zdrowym. Małoletni M, pozostaje pod bieżącą opieką matki. 

Kwestia zabezpieczenia roszczeń pieniężnych została uregulowana szczegółowo w części drugiej kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 730 § 1 k.p.c., w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Stosownie natomiast do treści art. 753 § 1 k.p.c. w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. 

Obowiązek alimentacyjny przewidziany w art. 27 kro powstaje przez zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania. Jednocześnie przepis ten wyznacza zakres tego obowiązku, statuując zasadę równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny z uwzględnieniem jednak indywidualnych potrzeb jej członków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 potrzeby rodziny stanowią, oprócz utrzymania i wychowania dzieci, potrzeby z istoty swej wspólne, jak również indywidualne potrzeby małżonków. Mogą być zaliczone do kategorii potrzeb rodziny, gdy zaspokojenie ich jest w danych okolicznościach usprawiedliwione interesem rodziny i odpowiada zasadom współżycia społecznego, a przede wszystkim zasadzie jednakowej stopy życiowej wszystkich członków rodziny. Rodzina, jaką stanowią powódka, pozwany i ich małoletnie dziecko funkcjonuje bowiem dzięki wspólnemu zaspokajaniu uzasadnionych potrzeb jej członków przez każdego z małżonków, w miarę swoich sił i możliwości. Zakres obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny wyznaczają siły oraz możliwości zarobkowe i majątkowe każdego z małżonków, a nie faktycznie uzyskiwane dochody. Brana jest pod uwagę wysokość dochodów, jakie każdy z małżonków mógłby osiągnąć wykorzystując swoje możliwości. 

Dokonując oceny wniosku na obecnym etapie postępowania stwierdził, że żądanie udzielenia zabezpieczenia zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części, tj. do kwoty 1.500 zł, w tym kwot po 500 zł tytułem alimentów na małoletnie dzieci.

Powódka wykazała pogorszenie się sytuacji życiowej jej oraz małoletnich w wyniku zaprzestania finansowania przez pozwanego kosztów utrzymania rodziny. Nie jest ona w stanie ponieść wszystkich niezbędnych kosztów związanych z utrzymaniem własnym oraz dzieci, zaś uzyskiwane środki nie pozwalają zaspokoić najpilniejszych potrzeb rodziny. Dysproporcja środków finansowych, którymi dysponują małżonkowie, jest jaskrawo widoczna. W przeszłości pozwany był głównym żywicielem rodziny, umożliwiając w tym czasie powódce zajmowanie się gospodarstwem domowym oraz dbałością o prawidłowy rozwój i wychowanie dzieci. Tym niemniej, dyspozycja cytowanych wyżej regulacji ustawowych oraz bogate w tym zakresie orzecznictwo nie pozostawia wątpliwości, iż zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych dotyczy wyłącznie kosztów faktycznie ponoszonych, nie zaś takich, które w dalszej perspektywie mogą obciążać którąkolwiek ze stron. Bezsprzecznie, umieszczenie małoletniego w placówce będzie korzystne z punktu widzenia rodziny – możliwość podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. W chwili obecnej jednak, zarówno wydatek na przedszkole syna oraz pokrycie kosztów zajęć dodatkowych, na które dzieci miałby uczęszczać, pozostają co najwyżej w sferze planów oraz chęci, nie zaś comiesięcznych zobowiązań finansowych. Sąd nie jest też w stanie ocenić, czy i jakie koszty powódka ponosi w związku z badaniami lekarskimi i witaminami, które według jej twierdzeń miały wynosić 360 zł. 

Ustalając wysokość kosztów utrzymania małoletnich dzieci oraz powódki Sąd miał na uwadze, iż stopa życiowa rodziny nie była dotychczas wysoka. Z twierdzeń zawartych w pozwie wynika, iż rodzina utrzymywała się ze środków pieniężnych pozwanego w łącznej kwocie ok. 4000 zł, jednak z uwagi na jego zainteresowanie grami hazardowymi, część z nich była trwoniona. Jednocześnie ocenił, iż nie sposób obciążać jednego z rodziców niemalże w całości obowiązkiem uczestniczenia na płaszczyźnie finansowej w wydatkach rodziny, pozostawiając po stronie powódki wyłącznie osobiste starania o rozwój i wychowanie małoletnich. Ma ona bowiem pełne predyspozycje do podejmowania zatrudnienia, jest osobą czynną zawodowo, a przy tym winna już na obecnym etapie przedsiębrać czynności zmierzające do poprawy jej kondycji materialnej, chociażby w postaci prac dorywczych. Sąd wziął pod uwagę również fakt, iż po wyprowadzeniu się z dotychczasowego miejsca zamieszkania pozwany będzie zmuszony do wynajęcia lokum, a co niesie za sobą również wydatek rzędu co najmniej kilkuset złotych.

Podkreślił, że istotą świadczenia alimentacyjnego jest zaspokojenie bieżących i aktualnych potrzeby małoletnich dzieci. Powódka nie wykazała, aby dotychczasowe środki finansowe, którymi dysponowała uniemożliwiały jej czynienie wydatków na dzieci w wysokości odpowiadającej usprawiedliwionym potrzebom oraz że potrzeby w ostatnim czasie pozostawały niezaspokojone. Z tych względów odniósł się negatywnie do żądania zabezpieczenia alimentów od daty wniesienia pozwu. 

Zastrzegł, że rozstrzygnięcie to jest jedynie tymczasowe, a ostatecznie o zasadności powództwa rozstrzyga Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie, na podstawie całości zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jednocześnie, wraz ze zmianą sytuacji rodziny (podjęcie przez powódkę zatrudnienia, umieszczenie małoletniego w placówce przedszkolnej) istnieje możliwość – po złożeniu stosownego wniosku – weryfikacji dotychczasowej wysokości zabezpieczenia. 

Zażalenie na to postanowienie wniósł pozwany zaskarżając je w części uwzględniającej wniosek i wnosił o jego oddalenie, ewentualnie ustalenie sumy zabezpieczenia na poziomie 550 zł. W piśmie późniejszym – z 31 lipca 2018 r. wniósł o „uchylenie” postanowienia i oddalenie wniosku w całości, ewentualnie o zmianę postanowienia poprzez zasądzenie od niego kwot po 400 zł miesięcznie. Do zażalenia dołączył wydruki z przelewów dokonywanych na rzecz powódki różnych kwot i w różnym czasie, poczynając od lipca 2017 r. oraz zaświadczenie o zarobkach, z którego wynika, że uzyskuje je w wysokości 2.810 zł netto. Przedstawił nadto umowy kredytowe wskazując, że jego zadłużenie z tego tytułu wynosi 83.962 zł, co daje miesięczną ratę spłaty kredytu w wysokości 1.905, 62 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie jest częściowo uzasadnione.

Odnosząc się do kwestii zadłużenia kredytowego pozwanego trzeba wskazać, że pogorszenie jego sytuacji materialnej tym wywołanej nie mieści się w hipotezie art. 136 k.r.o. Mowa jest w nim bowiem o zrzeczeniu się prawa majątkowego, dopuszczeniu do jego utraty, zrzeczeniu się lub zmianie na mniej zyskowne wynagrodzenia. Nie jest natomiast wymienione w nim zaciągnięcie zobowiązań finansowych. Sama konstrukcja przepisu i wyjątkowość przewidzianych w nim sytuacji uzasadniających odejście od generalnej reguły z art. 135 § 1 k.r.o. wyklucza możliwość stosowania wykładni rozszerzającej. Trzeba zatem uwzględnić także i tę okoliczność jako rzutującą na jego możliwości płatnicze w rozumieniu art. 135 § 1 k.r.o., ważąc równocześnie, czy spłata długów powinna mieć pierwszeństwo przed realizacją obowiązku alimentacyjnego, zwłaszcza że nie były to zobowiązania zaciągnięte na zaspokojenie potrzeb rodziny, ale zaspokojenie wierzytelności  powstałych wskutek uzależnienia pozwanego od hazardu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwany dopuszczając do jego powstania powinien liczyć się z tym, że uczynił to z uszczerbkiem dla bytu materialnego rodziny, zwłaszcza zaś małoletnich dzieci. Powinien zatem ograniczyć własne potrzeby do granic podstawowych dla utrzymania, a także podjąć starania o pozyskanie dodatkowych źródeł dochodów. W części zatem, w której kwestionuje możliwość łożenia na utrzymanie dzieci, zażalenie okazało się nieuzasadnione.

Faktem jest również, że jego potencjał ekonomiczny, oceniany na podstawie uzyskiwanych dochodów, jest większy niż powódki, która po kilkuletnim usprawiedliwionym okresie przerwy w aktywności zawodowej ma w tym zakresie mniejsze możliwości. Trzeba jednak wskazać za Sądem Okręgowym, że powódka może obecnie podjąć zatrudnienie, z którego dochód zapewni jej pokrycie własnych uzasadnionych potrzeb. Pozwany powinien być natomiast w większym niż ona stopniu obciążony wydatkami na utrzymanie dzieci. Nie zostało wykazane, że odbiegają one od przeciętnych dla dzieci w tym wieku, co oznacza, że – przy uwzględnieniu poziomu życia rodziny – koszt ich zaspokojenia nie powinien przekraczać 700 – 800 zł. 

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., stosowanego w postepowaniu zażaleniowym w związku z treścią art. 397 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie i obniżył kwotę zabezpieczenia do 1.000 zł, która uwzględnia udział pozwanego w zabezpieczeniu potrzeb małoletnich dzieci stron.