Aktualności

Sygn. akt II Ca 2/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie: 

Przewodniczący: SSO  U  (spr.)

Sędziowie: SSO  B

SSO  R

Protokolant: K

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Aja Roberta Awa i Ay Józefy Aw 

przeciwko Wspólnocie XX Pawilonu "XXk II" w Białymstoku 

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 1 lutego 2018 r. sygn. akt XI C 3/16 

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1. w punkcie I i zasądza od pozwanej Wspólnoty XX Pawilonu "XXk II" w Białymstoku na rzecz Aja Roberta Awa i Ay Józefy Aw kwotę 61.613 (sześćdziesiąt jeden tysięcy sześćset trzynaście) złotych

z ustawowymi odsetkami jak za opóźnienie od dnia

13 września 2018 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo

w pozostałym zakresie;

2. w punkcie II i zasądzoną tam kwotę obniża do kwoty 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych;

II. oddala apelację w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

IV. nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku kwotę 3.081 (trzy tysiące osiemdziesiąt jeden) złotych tytułem brakującej opłaty od apelacji.

UZASADNIENIE 

Powodowie Aj Robert Aw i Aa Józefa Aw wnieśli o zasądzenie od pozwanej Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku kwoty 61.613 zł ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 6 lutego 2015 roku do dnia zapłaty. Powodowie domagali się również zasądzenia od pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm prawem przepisanych. 

Pozwana Wspólnota Lokalowa Pawilonu „XXk II” w Białymstoku wniosła o  oddalenie powództwa w całości z uwagi na brak podstawy prawnej dochodzonego roszczenia oraz o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 1 lutego 2018 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku oddalił powództwo (pkt I), zasądził od powodów Aja Roberta Aw i Ay Józefy Aw na rzecz pozwanej Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku solidarnie kwotę 7.700 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II) oraz odstąpił od obciążania powodów brakującymi kosztami sądowymi (pkt III). 

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynikało, że na podstawie umowy sprzedaży zawartej w dniu 04.02.1985 r. w formie aktu notarialnego powodowie nabyli od Wandy L, Anny Teresy T, Jolanty Marii R oraz Grażyny Elżbiety B nieruchomość położoną przy ul. i  ul. S w Białymstoku o powierzchni 792 m², dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Białymstoku księga wieczysta KW nr BI1B/00032xxx/07. Na części gruntu stanowiącego obecnie własność powodów na zasadzie wspólności ustawowej, na przełomie lat 70. i 80. XX wieku rozpoczęto budowę budynku 396 – „XXk II”, obecnie położonego przy ulicy Św. XX 13/15 w Białymstoku i będącego własnością pozwanej. Plan realizacji inwestycji związanej z budową ww. budynku został zatwierdzony decyzją nr 29/78, która została uzupełniona decyzją z dnia 07.07.1980 r. Plac budowy został przekazany przez Inwestora (Cech Rzemiosł Różnych) na rzecz Wykonawcy protokołem przekazania z dnia 15.12.1978 r. Ostatecznie podczas budowy XXka II, która przebiegała kilkuetapowo i była rozciągnięta w czasie, doszło do przekroczenia granic gruntu należącego obecnie do powodów i zajęcia części stanowiącej ich własność nieruchomości. 

Wobec powyższego Sąd ten ustalił, że powodowie pozwem z dnia 25.07.2012 r. wystąpili o  zobowiązanie Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie nabycia prawa własności części nieruchomości, na której znajduje się będący własnością Wspólnoty budynek 396, za zapłatą wynagrodzenia w kwocie 40.000 zł. 

Następnie Sąd I instancji ustalił, że wyrokiem z dnia 22 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku oddalił powództwo, natomiast wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku (II Ca 249/13) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 22.10.2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt XI C 2729/13 uwzględnił powództwo w całości, zobowiązując pozwaną Wspólnotę Pawilonu „XXk II” w  Białymstoku do złożenia oświadczenia woli w ten sposób, że „Wspólnota Lokalowa Pawilonu „XXk II” w Białymstoku oświadcza, że nabywa od Ay Józefy Aw i Aja Roberta Awa własność działki gruntu o powierzchni 98 m2 stanowiącej część działki nr 1511, o łącznej powierzchni 792 m2 położonej w Białymstoku przy ul. Św. XX i  Sukiennej, dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Białymstoku księga wieczysta nr KW BI1B/0003XX/7, zabudowanej budynkiem nr 396 będącym własnością Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku za zapłatą wynagrodzenia  w kwocie 61.613 zł z odsetkami ustawowymi 13% w stosunku rocznym od dnia 25.07.2012 r do dnia zapłaty”, wskazując jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy w Białymstoku art. 231 § 2 kc. 

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana Wspólnota. Wyrokiem z dnia 5  lutego 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II Ca 1174/14 Sąd Okręgowy w Białymstoku zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zobowiązał pozwaną Wspólnotę Lokalową Pawilonu „XXk II” w Białymstoku do złożenia oświadczenia woli w ten sposób, że „Wspólnota L P XXk II w Białymstoku oświadcza, że nabywa od Aja Roberta Awa i Ay Józefy Aw własność działki o numerze geodezyjnym 1511, o powierzchni 98 m2, oznaczoną na szkicu biegłego sądowego Mirosława M (k. 204 akt sprawy), który to szkic stanowi integralną część orzeczenia, położoną w Białymstoku przy ul. Sukiennej, dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Białymstoku księga wieczysta nr KW BI1B/0003XX/7, zabudowanej budynkiem numer 396, będącym własnością Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku za zapłatą ceny w kwocie 61.613 zł”. W zakresie roszczenia odsetkowego Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo. Oddalił również apelację pozwanej w pozostałym zakresie.

Sąd Rejonowy podkreślił, że Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sąd I instancji jednak uznał, że podstawą prawną dochodzonego roszczenia powinien być nie art. 232 § 2 kc, ale art. 151 kc. W ocenie Sądu Okręgowego jedynym zarzutem tamującym roszczenie powodów mógł być zarzut zasiedzenia. Sąd przyjmując jako dowód również dokumenty złożone przez pozwaną na etapie postępowania odwoławczego ustalił, że wznoszenie pawilonu obejmowało trzy etapy, a poprzednicy prawni pozwanej nie mogli wejść w posiadanie spornej nieruchomości wcześniej niż we wrześniu 1982 r. Kolejno z  dokumentów przedstawionych przez pozwaną wynikało, że inwestor Cech Rzemiosł Różnych płacił poprzedniczce prawnej powodów za użytkowanie terenu, co wykluczało przyjęcie w sprawie posiadania samoistnego i ewidentnie wskazywało na posiadanie zależne. Tym samym Sąd uznał, że inwestor był posiadaczem zależnym w stosunku do nieruchomości i z tego względu nie mógł doprowadzić do jej zasiedzenia. Również podnoszone przez pozwaną kwestie rozliczeń pomiędzy poprzednikami prawnymi powodów świadczą na niekorzyść stanowiska pozwanej, według której jej poprzednik miał doprowadzić do wykupienia spornego pasa gruntu. Zaoferowane dokumenty w postaci wpłat czekami z  września 1983 r. oraz pismo Komitetu Budowy Pawilonu „XXk II” z dnia 24.06.1983 r. potwierdzają istnienie co najmniej dwóch tytułów, z powodu których uiszczano należności. Po pierwsze inwestor miał wpłacić kwotę 770.000 zł jako „niewykonane prace w budynku”, po drugie właściciel był uprawniony do odbioru kwoty 5.152 zł za użytkowanie terenu i straty uprawowe. Oznacza to, że uiszczane czekami kwoty nie mogą być traktowane jako zapłata za wykup nieruchomości, skoro istniały ww. podstawy, z tytułu których wpłaty te mogły być dokonywane. Poza tym w ocenie Sądu Okręgowego jeżeli miałoby dojść do wykupienia gruntu, to na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz poprzednika prawnego pozwanej. W powyższym zakresie zarzuty pozwanej okazały się bezskuteczne, wobec czego Sąd Okręgowy zamienił wyrok Sądu I instancji poprzez doprecyzowanie identyfikacji działki oraz co do odsetek od ceny wykupu. W zakresie roszczenia odsetkowego Sąd wyjaśnił, że odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia pieniężnego należą się właścicielowi zabudowanej nieruchomości dopiero od daty przejścia własności działki, nie zaś od chwili utraty samoistnego posiadania nieruchomości.

Sąd ten stwierdził, że w dniu 20.03.2015 r. powód wniósł o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 lutego 2015 r. sygn. akt II Ca 1174/14, co też Sąd Okręgowy uczynił w zakresie punktu II, oddalając postanowieniem z dnia 16.04.2015 r. wniosek powodów o nadanie klauzuli wykonalności także w zakresie punktu I.1, gdyż zgodnie z treścią art. 786 kpc, w przedmiotowej sprawie obowiązek zapłaty ceny nie spoczywał na wierzycielu, ale na dłużniku, zatem zastosowanie miał art. 1047 § 1 kpc i brak było podstaw do nadania klauzuli wykonalności. 

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy zauważył, że od ww. wyroku skargę kasacyjną wywiodła pozwana. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt IV CSK 252/15 Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania wyjaśniając, że w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, albowiem kwestia przedawniania roszczeń właściciela gruntu z art. 151 kc była już przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, a w sprawie brak jest podstaw do uznania, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ani też nie zachodzi w sprawie nieważność postępowania, którą Sąd Najwyższy bierze pod uwagę w granicach zaskarżenia z urzędu. 

Sąd I instancji podkreślił, iż powodowie kolejno podawali, że pozwana nie zapłaciła ceny wykupu spornej nieruchomości i domagali się nadania klauzuli wykonalności w zakresie punktu I wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22.10.2014 r. sygn. akt XI C 2729/13 zmienionego ww. wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku. Postanowieniem z dnia 28.01.2016 r. Sąd Rejonowy w  Białymstoku oddalił wniosek powodów z dnia 26.01.2016 r. o uzupełnienie postanowienia z dnia 15.01.2016 r. poprzez nadanie klauzuli wykonalności punktowi I ww. wyroku. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił zażalenie powodów na powyższe postanowienie i po raz kolejny wyjaśnił, że przymusowe wykonanie orzeczenia jest zbędne.

W tak ustalonym stanie faktycznym zdaniem Sądu Rejonowego powództwo o zapłatę ceny w kwocie 61.613 zł jest przedwczesne. Zasadnie również pozwana Wspólnota w toku procesu podnosiła, że aktualnie brak jest podstawy materialnoprawnej do dochodzenia tego roszczenia. 

Sąd ten dodał przy tym, że istotą sporu jest okoliczność, że Sąd Okręgowy w Białymstoku wydając wyrok z dnia 5.02.2015 r. zmienił go w taki sposób, że oddalił powództwo w zakresie roszczenia odsetkowego, którego powodowie dochodzili od kwoty 61.613 zł od dnia 6.02.2015 r. do dnia zapłaty. Sąd uznał przy tym, że należało podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 20.06.1974 r., sygn. akt II CR 309/74 i zastosować go również do niniejszej sprawy mimo, że dotyczył roszczenia właściciela gruntu określonego w art. 231 § 2 kc, a nie roszczenia z art. 151 kc. Zgodnie z tym poglądem, gdy przejście prawa własności zabudowanej działki następuje z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 64 kc, art. 1047 § 1 kpc), obowiązek zapłaty należnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku uwzględniającego żądanie przeniesienia własności zabudowanej działki. Odsetki zatem za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego należą się właścicielowi zabudowanej nieruchomości dopiero od daty przejścia własności zabudowanej działki (art. 481 § 1 kc), nie zaś od chwili utraty samoistnego posiadania nieruchomości. Sąd Okręgowy w Białymstoku tym samym wyraźnie dał powodom sygnał co do braku wymagalności roszczenia o zapłatę ceny w kwocie 61.613 zł. 

W dalszej części Sąd Rejonowy wskazał, że po wydaniu wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22.10.2014 r. w sprawie o sygn. akt XI C 2729/13, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5.02.2015 r. sygn. akt II Ca 1174/14 powodowie bezskutecznie próbowali uzyskać tytuł wykonawczy, domagając się nadania klauzuli wykonalności w zakresie punktu I ww. wyroku zastępującego oświadczenie woli pozwanej o nabyciu prawa własności przedmiotowego gruntu za zapłatą ceny w kwocie 61.613 zł. Postanowieniem z  dnia 8.04.2016 r. wydanym w sprawie o sygn. II Cz 261/16 Sąd Okręgowy w Białymstoku jako podstawę odmowy nadania klauzuli wykonalności wskazał art. 1047 § 1-2 kpc. 

Powołując następnie treść ww. przepisów oraz art. 786 kpc, Sąd ten podkreślił, że w niniejszej sprawie istotne jest to, że rozstrzygnięcie zawarte w pkt I sentencji wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22.10.2014 r. sygn. akt XI C 2729/13 zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5.02.2015 r., sygn. akt II Ca 1174/14 nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji (art. 1047 § 1 kpc). Sąd Okręgowy wyraźnie wyjaśnił, że w sprawie obowiązek spełnienia świadczenia wzajemnego nie spoczywa na wierzycielu, wobec czego nie ma zastosowania art. 1047 § 2 kpc. W niniejszej sprawie powodowie dochodzą zapłaty ceny w kwocie 61.613 zł, a sami uchylają się od wykonania umowy. Jeżeli domagają się prowadzenia egzekucji w trybie art. 64 kc w zw. z art. 1047 § 2 kpc, to stwierdzić należy zdaniem Sądu Rejonowego, że to pozwana Wspólnota jest uprawniona do domagania się od powodów złożenia oświadczenia woli w przedmiocie przeniesienia własności spornej części nieruchomości na jej rzecz.

Sąd ten wyjaśnił przy tym, że art. 64 kc określa skutki materialnoprawne stwierdzenia orzeczeniem sądowym obowiązku złożenia oświadczenia woli, a jego odpowiednikiem procesowym jest art. 1047 kpc. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie. Jeżeli jednak oświadczenie takie ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami (jak to ma miejsce w rozpoznawanym sporze), do zawarcia umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Nie dotyczy to zawarcia umowy przyrzeczonej w wykonaniu umowy przedwstępnej (art. 390 § 2 kc) oraz sytuacji, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem pozwu; w takich przypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę.

Sąd I instancji dodał, że w sprawie o sygn. akt XI C 2729/13 z treści żądania pozwu wynika, że powodowie domagali się zobowiązania pozwanej do złożenia określonego oświadczenia woli, co też znalazło odzwierciedlenie w wyroku tego Sądu. Skonfrontowanie treści żądania pozwu złożonego w tamtej sprawie z zapadłym rozstrzygnięciem pozwala w ocenie Sądu Rejonowego przyjąć, że orzeczenie zastąpiło tylko oświadczenie woli pozwanej. Jeżeli intencją powodów było uzyskanie rozstrzygnięcia, które miałoby zastąpić oświadczenia woli obu stron umowy mającej za przedmiot przeniesienie własności zajętego przez pozwaną gruntu, to takie żądanie powinni byli zawrzeć w treści pozwu. Nie ulega wątpliwości, że umowa przeniesienia własności nieruchomości jest czynnością prawną dwustronną, która dla wywołania skutków prawnych wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli obu stron. Natomiast treść wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 lutego 2015 roku wskazuje, że orzeczenie to, ani też orzeczenie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22 października 2014 roku, nie zastępuje oświadczenia woli powodów w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości. Sąd Rejonowy zaakcentował jednocześnie, że aby doszło do skutecznego zawarcia umowy konieczne jest oświadczenie woli pozwanej Wspólnoty, że nabywa własność nieruchomości za cenę 61.613 zł. Z tym oświadczeniem ściśle związany jest obowiązek powodów do złożenia oświadczenia woli w przewidzianej dla przeniesienia własności nieruchomości formie, tj. w formie aktu notarialnego. W niniejszej sprawie brak było więc podstaw do przyjęcia fikcji prawnej, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku doszło między stronami procesu do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości. Oznacza to, że powód, który legitymuje się prawomocnym wyrokiem stwierdzającym obowiązek pozwanego złożenia oświadczenia woli powinien złożyć własne oświadczenie woli, które wspólnie z  oświadczeniem pozwanego doprowadzi do połączenia tych osób umową. Ustawa nie wskazuje jednak terminu, w ciągu którego takie oświadczenie powód powinien złożyć. Obecnie pozwana pozostaje w niepewności co do treści stosunku prawnego łączącego ją z powodami. Takie zagadnienie nie zostało jednak rozstrzygnięte ani w nauce ani w orzecznictwie, na którą to okoliczność Sąd I instancji przywołał pogląd Sądu Najwyższego.

Sąd ten podkreślił przy tym, że wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22.10.2014 r. nie zakreślił powodom terminu do złożenia przez nich oświadczenia woli. Niemniej jednak Sąd Okręgowy uwypuklił, że wskazana w wyroku cena nie może być uznana za świadczenie wzajemne powodów wymagające nadania temu wyrokowi klauzuli wykonalności ze skutkami z art. 1047 § 2 kpc. Brak terminu pozwala na uznanie, że w sytuacji, gdy wyrok zastępuje jedynie oświadczenie woli jednej strony, to wymagalność roszczenia uzależniona jest od wykonania umowy przez drugą stronę, która (jak ma to miejsce w niniejszej sprawie) uchyla się od ciążącego na niej obowiązku. Dopiero w momencie, gdy powodowie złożą oświadczenie woli w przedmiocie przeniesienia na pozwaną prawa własności nieruchomości w formie aktu notarialnego, to ich roszczenie o zapłatę ceny w kwocie 61.613 zł może stać się wymagalne jako roszczenie wzajemne. Sąd Rejonowy zauważył jednocześnie, że fakt złożenia takiego oświadczenia woli nie oznacza jeszcze, że na podstawie ww. wyroku będzie można wszcząć i prowadzić postępowanie egzekucyjne, albowiem oba wyroki dotyczą świadczenia niepieniężnego.

W ocenie Sądu I instancji, jako że powodowie nie domagali się wydania wyroku zastępującego umowę wzajemną, a z akt sprawy nie wynika, aby złożyli oświadczenie woli w formie aktu notarialnego dla skuteczności umowy wzajemnej, powództwo należało oddalić jako pozbawione podstawy materialnoprawnej, a tym samym jako przedwczesne. W tym sensie pozwana miała rację podnosząc, że brak jest materialnej podstawy do dochodzenia roszczenia, ponieważ sentencja wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22 października 2014 roku nie zastępuje umowy stron. Sąd ten dodatkowo zauważył, że stanowisko powodów w przedmiocie nabycia prawa własności nieruchomości przez pozwaną z chwilą uprawomocnienia się wyroku nie znajduje również oparcia w stanie prawnym ujawnionym w  księdze wieczystej prowadzonej dla spornej nieruchomości o nr KW BI1B/0003XX2/7, w której nadal w dziale II figurują poprzedni właściciele. Powodom nie wydano bowiem tytułu wykonawczego, a tym samym brak było podstaw do ujawnienia w księdze wieczystej prawa własności pozwanej Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku. 

Wobec powyższych ocen zdaniem Sądu I instancji znaczenie marginalne miały podnoszone przez pozwaną zarzuty dotyczące przedawnienia roszczenia właścicieli nieruchomości o zapłatę, zasiedzenia części nieruchomości, zapłaty wynagrodzenia za wykup działki na rzecz poprzedników prawnych powodów na podstawie nieformalnej umowy nabycia pasa gruntu, co w ocenie pozwanej  miało doprowadzić do skonsumowania roszczeń z art. 151 kc oraz potrącenia kwot dokonywanych tytułem wzajemnych rozliczeń z wierzytelnością powodów, do których to zarzutów Sąd Rejonowy szczegółowo się odniósł przytaczając kolejno na ich uzasadnienie zgromadzone w sprawie dowody: dokumenty przedstawione przez pozwaną, dopuszczone dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości, zeznania licznych świadków, których analiza prowadzi zdaniem tego Sądu do odmiennych – w zakresie ww. zarzutów – od tych wywodzonych przez pozwana wniosków.  

W konsekwencji, mając na uwadze fakt, że zarzut braku podstawy materialnoprawnej powództwa okazał się skuteczny, a ponadto jest ono przedwczesne, należało zdaniem tego Sądu powództwo oddalić, jak w pkt I sentencji wyroku. 

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w myśl przepisów 98 § 1 § 3 kpc oraz § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z  2015 roku, poz. 1800 z późn. zm.).

Z uwagi na zwolnienie powodów od kosztów sądowych w całości oraz oddalenie powództwa w całości, brak było zdaniem tego Sądu podstaw do obciążenia którejkolwiek ze stron tymi kosztami, które w tej sytuacji ponosi Skarb Państwa (pkt III sentencji wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając wyrok w całości, zarzucili mu:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie: 

- art. 64 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i bezzasadne przyjęcie, że zgłoszone powództwo jest przedwczesne, w sytuacji, gdy z brzmienia sentencji wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 lutego 2015 r. (sygn. akt II Ca 1174/14) wynika, że uwzględnia ono w całości żądanie wyrażone przez powodów w pozwie o zastąpienie oświadczenia woli, co czyni zadość wymaganiom formalnym oświadczeń strony pozwanej oraz powodowej jako niezbędnych składników ważnej umowy; 

- art. 64 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i bezzasadne przyjęcie, że brak jest materialnej podstawy powództwa, w sytuacji, gdy okolicznością bezsporną było złożenie oświadczenia woli przez stronę pozwaną w drodze fikcji prawnej, jak również okoliczność, że strona powodowa od 6 lat wyrażała skutecznie wolę zbycia na rzecz pozwanej przedmiotowej nieruchomości, co znalazło uzewnętrznienie w zgłoszonym pozwie o zastąpienie wyrokiem oświadczenia woli;  

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na: 

- bezzasadnym przyjęciu, że powodowie nie złożyli własnych oświadczeń woli o zbyciu na rzecz pozwanej części nieruchomości szczegółowo oznaczonej w wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 lutego 2015 r. i uchylają się od tego obowiązku w sytuacji, gdy w sprawach o zastąpienie wyrokiem sądu oświadczeń woli, oświadczenie woli strony powodowej wynika z pozwu i nie istnieje konieczność składania dodatkowych oświadczeń woli w innej formie; 

- bezzasadnym przyjęciu, że z treści pozwu z dnia 25.07.2012 r. o zastąpienie oświadczenia woli nie wynika żądanie przeniesienia własności zajętego przez pozwaną gruntu, w sytuacji, gdy pozew dotyczył wykupu gruntu od Aja i Ay Aw, którzy wyrazili swoje żądanie w treści pozwu;

3. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 98 § 2 oraz 278 § 1 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, który zgodnie z tezą Sądu miał samodzielnie określić, które wpłaty dokonane przez poprzedników prawnych pozwanego przekazywane były na poczet nabycia nieruchomości lub odszkodowania, które to ustalenia pozostają w gestii Sądu, a nie biegłego, a ponadto dowód ten zgłoszony przez pozwaną – jak wskazał Sąd – nie służy rozstrzygnięciu meritum sprawy, co oznacza, że strona nie ma obowiązku ponoszenia kosztów wygenerowanych dla opóźnienia sprawy i niesłużących celowemu dochodzeniu praw żadnej ze stron procesu.    

Wskazując na powyższe skarżący wnieśli o; 

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej Wspólnoty XX Pawilonu „XXk II” w Białymstoku solidarnie na rzecz Aja Roberta Awa i Ay Józefy Aw kwoty 61 613 zł wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22 października 2014 r. (sygn. akt XI C 2729/13) zmienionego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 lutego 2015 r. (sygn. akt II Ca 1174/14) wraz z odsetkami w wysokości ustawowej płatnymi od dnia 6 lutego 2015 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje; 

3. zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów sadowych w wysokości 317 zł wywołanych wniesieniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja powodów  zasługiwała na uwzględnienie aczkolwiek z innych przyczyn niż podnoszone w apelacji.

 Analiza przepisów mających zastosowanie przy rozstrzyganiu stanu faktycznego i prawnego zawisłego przed Sądem Okręgowym w przedmiotowej sprawie prowadzi do konieczności nie uwzględnienia  zgłaszanych przez  skarżącego  zarzutów podnoszonych w apelacji. Ustalenia faktyczne oraz prawne Sądu I instancji na datę orzekania przez Sąd Rejonowy są  prawidłowe i Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne. Ponowna zaś weryfikacja sprawy, dokonana przez Sąd II instancji, z uwagi na złożenie oświadczenia woli przez powodów spowodowały konieczność zmiany zaskarżonego orzeczenia. 

           Na wstępie należy wyjaśnić, że wyrok uwzględniający powództwo o złożenie oświadczenia woli ma konstytutywny charakter – zastępuje oświadczenie woli, prowadząc do powstania, zmiany bądź ustania skutków prawnych. Przepisy art. 64 k.c. i art. 1047 § 2 k.p.c. stwarzają fikcję prawną polegającą na przyjęciu, że z chwilą prawomocności orzeczenia sądu oświadczenie dłużnika ( w tym wypadku pozwanego ) zostało złożone. Sentencja wyroku powinna dokładnie określać treść oświadczenia, gdyż bez tego nie może dojść do ziszczenia się fikcji prawnej, że zostało ono złożone. Wbrew literalnemu brzmieniu art. 64 k.c. nie jest wystarczające „stwierdzenie" (ustalenie) obowiązku danej osoby do złożenia oświadczenia woli, lecz sąd winien nakazać tej osobie (zobowiązać ją) do tego, aby złożyła oświadczenie określonej treści, co zresztą koresponduje z art. 1047 k.p.c., w którym jest mowa o orzeczeniu zobowiązującym dłużnika do złożenia oświadczenia woli. Jak już o tym była mowa, stwierdzając obowiązek złożenia oświadczenia woli, sąd jest związany żądaniem pozwu, a jego modyfikacja zasadniczo jest dopuszczalna na płaszczyźnie językowej i powinna ograniczyć się do nadania oświadczeniu precyzyjnego brzmienia, uwzględniającego wymogi jurydyczne. Istota wyroku sprowadza się do tego, że po jego uprawomocnieniu się następuje taki stan prawny, jakby dłużnik ( pozwany ) złożył oświadczenie woli. Rodzi się zatem pytanie, czy do dokonania czynności prawnej, w skład której wchodzi oświadczenie woli określone wyrokiem, konieczne jest przedsięwzięcie jakichś innych, dalszych aktów staranności. Zagadnienie nie rodzi kontrowersji w przypadku czynności jednostronnych – w doktrynie i judykaturze panuje zgodność co do tego, że taka czynność jest dokonana z chwilą uprawomocnienia się wyroku. Jeśli natomiast chodzi o umowy, co do zasady orzeczenie sądu, przewidziane w art. 64 k.c., zastępuje tylko oświadczenie woli pozwanego, a do zawarcia umowy niezbędne jest jeszcze złożenie przez powoda jego własnego oświadczenia woli o określonej treści i w wymaganej przez prawo formiej. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda – wtedy orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę. Równorzędnie przyjmuje się, że orzeczenie sądu uwzględniające powództwo o zawarcie umowy zastępuje oświadczenia woli obu stron, z tym że oświadczenie powoda, konieczne do wywołania dochodzonego skutku prawnego w postaci zawarcia umowy, zawarte jest w pozwie. Stanowisko to sprowadza się do uznania, że dla zawarcia umowy nie jest konieczne, aby powód składał odrębne oświadczenie woli, nawet jeśli dla danej czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, ponieważ albo uczynił to już w pozwie, albo jego oświadczenie zostało także objęte wyrokiem wydanym na podstawie art. 64 k.c. Powyższy pogląd, choć powszechnie aprobowany w orzecznictwie, spotkał się z krytyką w doktrynie – podkreśla się brak kompetencji sądu do orzekania również o obowiązkach powoda oraz wyłączną moc wyroku, a nie pozwu, do zastąpienia wymaganej przepisami formy szczególnej, przewidzianej dla ważności oświadczenia woli. Nawet jednak krytycy stanowiska Sądu Najwyższego podkreślają jego niezaprzeczalne walory praktyczne.

       Wyrok zobowiązujący do złożenia oświadczenia woli nie podlega egzekucji. Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r.w sprawie III CZP 32/66 prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. W postanowieniu z dnia 19 czerwca 2002 r. II CKN 997/00 Sąd Najwyższy stwierdził, że prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego - zgodnie z żądaniem pozwu - do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej. W przedmiotowej sprawie co uszło uwadze skarżącego oddalono w części powództwo powodów w sprawie XI C 2729/13 ( II Ca 1174/14 ). Myli się zatem skarżący, że uprawomocnienie się wyroku zobowiązującego pozwanego do złożenia oświadczenia woli wywołało skutek rzeczowy. 

       Nie budzi bowiem wątpliwości, że brak jest w tym wypadku zgodnych oświadczeń stron. Powodowie chcieli zapłaty określonej kwoty pieniężnej zaś pozwany ma zapłacić kwotę bez odsetek zgodnie z orzeczeniem Sądu. Niezbędne było więc złożenie oświadczenia woli powodów, na co słusznie wskazał Sąd I-szej instancji i co miało miejsce dopiero w dniu 11 września 2018 roku w formie aktu notarialnego, doręczono pozwanemu w dniu 12 września 2018 roku.

        Zatem na datę orzekania przez Sąd Okręgowy zmieniły się okoliczności faktyczne zależne wyłącznie od woli samych powodów o tyle, że nastąpił skutek rzeczowy i roszczenie o zapłatę stało się wymagalne. Zachodziła więc  konieczność uwzględnienia roszczenia powodów z odsetkami od daty wydania wyroku przez Sad II-instancji, a nie tak jak żądała tego strona powodowa. Skutek rzeczowy oświadczenia woli powodów postawił w stan wymagalności cenę, którą pozwany ma uiścić za nieruchomość. Z uwagi więc na żadanie zawarte w apelacji podlegała ona oddaleniu w zakresie odsetek za okres od od dnia 22.10.2014 roku do dnia 12.09.2018 roku.

 

     Tym samym zarzut naruszenia prawa materialnego jest chybiony przy takiej interpretacji apelujących, zaś zarzut sprzecznych ustaleń Sądu Rejonowego bezprzedmiotowy, z uwagi na złożenie oświadczenia woli powodów. 

   

   Powodowie winni  również ponieść koszty postępowania przed Sądem Rejonowym gdyż zostały one wygenerowane przez brak stosownego oświadczenia woli za wyjątkiem kosztów związanych z wydatkami biegłego, które winien ponieść pozwany. Dowód z opinii biegłego na wskazane przez pozwanego okoliczności był bezprzedmiotowy i nie mający znaczenia dla rozstrzygnięcia merytorycznego sprawy. Pozwanemu należały się więc koszty w myśl przepisów 98 § 1 § 3 kpc oraz § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z  2015 roku, poz. 1800 z późn. zm.).

Z uwagi na powyższe orzeczono  jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1  k.p.c. w punkcie  I. 

Na mocy art. 385 k.p.c. orzeczono w punkcie  II.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Wysokość należnych powodom kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 2700 zł ustalono w oparciu o § 2 pkt. 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015 r., poz. 1800 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia apelacji (w punkcie III).

        O kosztach w pkt IV orzeczono na mocy art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

prowadzenie spraw cywilnych adwokat Białystok 

przekroczenie granic przy wznoszeniu budynku 

stawki adwokackie za prowadzenie spraw cywilnych