Aktualności

Sygn. akt I C  /16

WYROK  

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia    2017 r.

Sąd Rejonowy w B Wydział I Cywilny

w składzie:

przewodniczący:  SSR  

protokolant:             

po rozpoznaniu w dniu   2017 r. w Białymstoku na rozprawie

sprawy z powództwa T 

przeciwko E

o zapłatę

I. oddala powództwo, 

II. zasądza od powódki T na rzecz powoda E 000 zł ( 000 złotych) tytułem kosztów procesu,

III. nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa od powódki T 000 zł (000) tytułem nieopłaconych wydatków sądowych.

SSR  

Uzasadnienie

Powódka T wniosła o zasądzenie od pozwanego E kwoty 000 zł tytułem częściowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej B, składającej się z działek oznaczonych numerem geodezyjnym 000/0 oraz 000/0   o powierzchni 0,000 ha, dla których Sąd Rejonowy w B prowadzi księgę wieczystą o numerze BI1B/0000000/0  za okres od   października 2006 r. do   grudnia 2014r. Wniosła też o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym  kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie podniosła, że jest właścicielką wyżej wymienionych nieruchomości. W dniu   grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w B II Wydział Cywilny oddalił apelację uczestnika postępowania, tym samym utrzymując w mocy postanowienie w przedmiocie ustanowienia służebności wydane  w dniu  2014 r. przez Sąd Rejonowy w B II Wydział Cywilny w sprawie II Ns  /12. Na działce oznaczonej numerem geodezyjnym 000/0 posadowione są urządzenia parociągu zaś na działce oznaczonej numerem 000/0 przebiega pas ochronny. Poprzednik pozwanego - EB, na  podstawie umowy zawartej  w dniu 1996 r. uzyskał  zgodę od użytkownika wieczystego -  OP  na posadowienie parociągu na przedmiotowej nieruchomości  oraz udostępnienie części nieruchomości, koniecznej do realizacji przedmiotowego przedsięwzięcia.

Powódka dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości na podstawie art. 224 § 2 w związku z 225 kc.  Stanęła na stanowisku,  że poprzednicy prawni pozwanej pozostawali w złej wierze od momentu wybudowania przedmiotowego parociągu na nieruchomości stanowiącej obecnie własność powódki. Do czasu ustanowienia służebności nie posiadali, jakiegokolwiek tytułu prawnego do przedmiotowej nieruchomości, a co za tym idzie, pozwana obowiązana jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości stanowiącej własność powódki. 

W związku z tym, że mamy tu do czynienia z 10 letnim okresem przedawnienia powódka domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze stanowiącej własność nieruchomości od   października 2006 r. do  grudnia 2014 r.,  gdzie data końcowa stanowi dzień poprzedzający wydanie prawomocnego postanowienia w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu na rzecz poprzednika pozwanej E. 

W odpowiedzi na pozew E wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. 

Uzasadniając swoje stanowisko przyznała, że rurociąg wybudowany w 1997 r. przez EN przebiega przez nieruchomość wnioskodawczyni. W wyniku  zmian podmiotowych (  EN SP. Z O. O. przekształcona została na EN S.A.,  w 2006 r. EB S.A. przejęła EN S.A. w trybie art. 492 § ksh,  z dniem  grudnia 2013 r. E przejęła EB S.A. następnie E została przekształcona w spółkę z o.o. ) na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w B z   lipca 2014 r. ustanowiono na rzecz E służebności przesyłu. która obciąża  przedmiotową nieruchomość powódki.

Pozwana podniosła zarzut rocznego przedawnienia roszczenia od dnia zwrotu rzeczy opierając go na art. 229 kc.  Wskazała, że zwrot rzeczy należy rozumieć jako pojęcie szersze od wydania rzeczy.  Obejmuje on również zawarcie umowy najmu pomiędzy właścicielem i dotychczasowym posiadaczem oraz ustanowienie na nieruchomości służebności przesyłu i udostępnienie pozwanej za odpłatnością możliwości korzystania z przedmiotowej nieruchomości,  stanowiącej własność powódki. Z tych względów powódka była uprawniona do wystąpienia o wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania w terminie jednego roku od daty postanowienia Sądu Okręgowego w B   to jest do  grudnia 2015 r.,  czego nie uczyniła a zatem a roszczenie uległo przedawnieniu.

Z ostrożności jednocześnie wskazała, że  poprzednik pozwanego EN była użytkownikiem w dobrej wierze bowiem  lipca 1996 r. uzyskał zgodę na korzystanie z przedmiotowej nieruchomości na cele realizacji inwestycji parociągu,  a zgoda właściciela bądź użytkownika wieczystego zastąpiła decyzję administracyjną zmierzającą do wywłaszczenia na cele przeprowadzenia inwestycji wydawanej na podstawie art. 70 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z 29 kwietnia 1985 r.

W ocenie pozwanego powołana umowa potwierdza, że zarówno inwestor a później jego następcy prawni byli w słusznym przekonaniu co do skutecznego uprawnienia do korzystania z przedmiotowej nieruchomości na cele związane z posadowieniem pociągu. Pozwana miała uzasadniona okolicznościami przekonanie że służy jej prawo, które faktycznie wykonuje zatem pozostawała w dobrej wierze. Podkreśliła też, że stoi za nią domniemanie dobrej wiary, wynikające z art. 7 kc, którego powódka nie obaliła.

Dodatkowo podniosła, że wynagrodzenie powinno być nieznaczne ponieważ parociąg został posadowiony w ziemi,  wybudowany w bezpiecznej technologii dzięki której nie wymaga dokonywania czynności związanych z jego bieżącą eksploatacją, jest bezawaryjny i z tego względu stopień ingerencji pozwanej w treść prawa własności powódki jest  znikomy. 

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Powódka T jest właścicielką działek oznaczonych numerem 000/0 i  000/0 o łącznej powierzchni 0,00 ha położonych przy ul. D i M w B  ( Kw nr BI1B/000000/0).  Działka o nr 000/0 została nabyta przez powódkę pierwotnie w 1996r., zaś działka 000/0 dokupiona w 2001r. Nieruchomość ta jest obciążona służebnością przesyłu na obu działkach ustanowioną na rzecz pozwanego. Polegającej na znoszeniu istnienia na obciążonych nieruchomościach urządzeń i instalacji przesyłowych w postaci parociągu służącego do przesyłu pary i ciepła w przestrzeni nad i pod powierzchnią nieruchomości oraz utrzymaniu w granicach służebności ograniczeń w zabudowie nieruchomości, zasadzeniu drzew i krzewów oraz powstrzymywaniu się z ogrodzeniem tego terenu,  umożliwienia konserwacji, remontów i modernizacji urządzeń przesyłowych.  Służebność ta została wpisana na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w B z   lipca 2014 r. wydanego w sprawie II Ns  /12, które stało się prawomocne  grudnia 2014 r. wraz z postanowieniem Sądu Okręgowego w B oddalającego apelację ( z akt II Ns    /12 SR w B). 

 Lipca  1996r. EN oraz P zawarły umowę, z której wynika, że P jest użytkownikiem nieruchomości,  w tym działki 0000.  Przedmiotem umowy było udostępnienie nieruchomości w części niezbędnej do realizacji magistrali pary technologicznej od    do   na okres realizacji zadania.  Jednocześnie inwestor zobowiązał się do przywrócenia stanu poprzedniego nieruchomości po przeprowadzeniu prac. Z załącznika do zawartej umowy wynika że dotyczy ona czasowego udostępniania nieruchomości.

Decyzją z  lipca 1996 r. EN uzyskała pozwolenie na budowę magistrali parowej na odcinku od węzła rozdzielczego   do   - wzdłuż ul.       wraz z kanalizacją odwadniająca oraz przebudową kanalizacji telefonicznej według tras i warunków uzgodnionych przez  Z -  zgodnie z przedłożonym projektem stanowiącym załącznik do niniejszej decyzji.

W wyniku kolejnych zmian  i przekształceń podmiotowych,  aktualnym następcą prawnym jest pozwanym (okoliczność niekwestionowana, wynikające z dokumentów).

Pismem z   maja 2016 r. powódka wyzwała E do zapłaty 00000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w B za okres od  maja 2006 r. do  grudnia 2014 r. w terminie siedmiu dni od daty doręczenia wezwania.

W odpowiedzi z  czerwca 2016 r. pozwany zakwestionował żądanie zarówno co do zasady jak i wysokości.  Wskazał, że działka na której posadowiony jest pociąg, w czasie jego realizacji, była przedmiotem użytkowania wieczystego przez Z. Poprzednik prawny EN który był inwestorem przedmiotowego parociągu - uzyskał zgodę Z na jego posadowienie na działce nr 000, której część obecnie stanowi własność  powódki. Parociąg został wybudowany na podstawie ostatecznego pozwolenia na budowę.  Z uwagi na to, że dobrą wiarę ocenia się  na chwilę wejścia w stan posiadania, pozwany przyjął, że EN działał w dobrej wierze. Ponadto wskazano tam na przedawnienie z art. 229 § 1 kc w zw. z ar. 118 kc.

Parociąg posadowiony jest na głębokości 70 -80 cm pod ziemią i od czasu jego wybudowania nie miał awarii, nie wymagał konserwacji i wchodzenia pracowników przedsiębiorstwa na teren działki powódki. Na działce, na której położona jest instalacja powódka zasadziła roślinność (zeznania świadków).

Sąd zważył, co następuje:

Bezsporne jest, że na działce stanowiącej obecnie własność powódki od 1996r. znajduje się parociąg, usytuowany pod ziemią. Pozwany i jej poprzednicy wykorzystywali go przez wszystkie te lata w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Pozwana działkę tę nabyła w 2001r. z posadowionymi na niej urządzeniami. 

W ocenie Sądu nieprzekonujące są twierdzenia powódki, iż dokonując zakupu nie miała świadomości, że na działce o nr 000/0 posadowiony jest parociąg. Od 1996r. był właścicielką działki sąsiedniej, na której wybudowała dom mniej więcej w czasie budowy parociągu. Nie sposób dać wiary, że nie zauważyła prac polegających na układaniu instalacji tym bardziej, że skala tego przedsięwzięcia była duża i wiodła przez szereg działek. Powódka nabyła działkę o powierzchni 0,000 ha za niewielką sumę -  0000 zł. Przez szereg lat nie występowała, chociaż wg jej twierdzeń lokalizacja rurociągu uniemożliwiła jej budowę na działce, o usunięcie rurociągu, czy o zmianę sposobu wykorzystywania części działki przez pozwaną. Okoliczności te wskazują, że powódka miała świadomość istniejącego urządzenia i nieodpłatnego wykorzystywania części swojej działki na ten cel. Akceptowała taki stan rzeczy do czasu gdy wystąpiła z żądaniem ustanowienia służebności i zapłaty wynagrodzenia.

W oparciu o art. 225 kc w zw. z art. 224 kc właściciel rzeczy może dochodzić przeciwko posiadaczowi samoistnemu w złej wierze wynagrodzenia za korzystanie z niej za cały okres posiadania w tym charakterze, zwrotu pobranych i niezużytych pożytków, uiszczenia wartości niepobranych i użytych pożytków oraz odszkodowania za utratę i pogorszenie rzeczy. 

Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego, które posiadacz samoistny powinien świadczyć właścicielowi rzeczy nie jest świadczeniem okresowym. Stanowi ono jednorazową należność za cały okres korzystania z rzeczy nieopartego na tytule prawnym (por. uchwały Sądu Najwyższego z 24 października 1972 r., III CZP 70/72, OSNCP 1973, nr 6, poz. 12; z 18 kwietnia 1974 r., III CZP 20/74, OSNCP 1974, nr 12, poz. 208; wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 1980 r., II CR 501/80, OSNCP 1981, nr 19, poz. 191). Zgodnie z art. 118 kc, przedawnienie tych roszczeń następuje w terminie dziesięciu lat, a jeśli były związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w terminie trzech lat. 

Roszczenia te powinny być dochodzone w ciągu roku od dnia zwrotu rzeczy, której dotyczą (art. 229 kc). Istota uregulowania ustalonego w art. 229 kc polega na skróceniu terminu ich dochodzenia. Właściciel może zatem dochodzić roszczeń, które nie przedawniły się według ogólnych terminów z art. 118 kc, jednak po zwrocie rzeczy, tylko do upływu roku od tej daty (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 24 października 1972 r., III CZP 70/72, nie publikowane wyroki Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2004 r., IV CK 613/03, z 22 września 2005 r., IV CK 105/05, z 24 lutego 2006 r., III CSK 139/05, z 6 czerwca 2014 r., III CSK 235/13).

W pierwszej kolejności w rozpoznawanej sprawie ocenie podlega podniesiony przez pozwaną zarzut rocznego przedawnienia roszczenia. 

Użyte w art. 229 § 1 kc pojęcie „zwrot rzeczy” nie ma definicji normatywnej, ale w drodze wykładni nadaje mu się szerokie znaczenie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że termin ten należy wiązać nie tylko ze świadomym przekazaniem rzeczy przez dotychczasowego posiadacza samoistnego jej właścicielowi, lecz z każdą sytuacją, w której właściciel uzyskał możliwość bezpośredniego władztwa nad rzeczą, a dotychczasowy posiadacz to władztwo utracił. Zwrot rzeczy oznacza zatem odzyskanie faktycznego władztwa nad rzeczą przez właściciela, bez względu na okoliczności, w jakich do tego doszło i przy zastrzeżeniu, że o przywróceniu mu posiadania świadczy nie tylko rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możność takiego korzystania (wyroki Sądu Najwyższego z 13 listopada 1997 r., I CKN 323/97, OSNC 1998, nr 5, poz. 78, z 26 marca 1998 r., I CKN 590/97, OSNC 1998, nr 11, poz. 180). W związku z powyższym, za zwrot rzeczy należy uważać protokolarne przekazanie nieruchomości do dyspozycji właściciela, który bezpodstawnie odmówił jej odebrania (wyrok Sądu Najwyższego z 13 listopada 1997 r., I CKN 323/97, OSNC 1998, nr 5, poz. 79), zawarcie umowy najmu pomiędzy dotychczasowym posiadaczem samoistnym a właścicielem (art. 349 KC) (uchwała Sądu Najwyższego z 22 lipca 2005 r., III CZP 47/05, OSNC 2006, nr 6, poz. 100), wydanie właścicielowi innego gruntu przyznanego mu na własność w zamian za dotychczasowy (wyrok Sądu Najwyższego z 28 grudnia 1979 r., II CR 471/79, OSNC 1980, nr 6, poz. 127).

Zwrotem rzeczy będzie więc każda sytuacja faktyczna i prawna, która usuwa brak tytułu i likwiduje stan bezprawności ( por. wyrok SA w Warszawie z 4.10.2007. I ACa 952/06.

Odnosząc to do sytuacji stron zwrócić należy uwagę, że uprawnienie jakie przysługiwało pozwanemu i jego poprzednikom prawnym do przedmiotowej działki było posiadaniem zależnym. Pozwani posiadali wiedzę o tym, że wykorzystują cudzą działkę w oparciu o zawartą   lipca 1996r. umowę. Przy ocenie przedawnienia nie ma to jednak znaczenia.

Szerokie rozumienie pojęcia zwrotu rzeczy obejmuje nie tylko żądanie wydania nieruchomości jako najdalej idącego, ale również uregulowanie sposobu władania nieruchomością  przez osobę nie będącą właścicielem, a wiec zawarcie umowy dzierżawy, najmu, użytkowania, czy jak w tym przypadku, ustanowienie służebności przesyłu. Roczny okres przedawnienia liczyć się będzie zatem od czasu uregulowania sposobu władania przez osobą trzecią zgodnie z wolą właściciela. Nie sposób zgodzić się z interpretacją art. 229 § 1 kc, w której zwrot rzeczy będzie dotyczył jedynie roszczenia windykacyjnego. Po pierwsze dlatego, że jak wcześniej wskazano „zwrot rzeczy” jest pojęciem szerszym i obejmuje między innymi „wydanie rzeczy”. Po drugie skoro rocznemu przedawnieniu podlega roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy po jej wydaniu, to tym bardziej  jako mniejsze roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z części nieruchomości. Nielogicznym jest by roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w przypadku uregulowania stanu prawnego, gdy nie dochodzi do fizycznego wydania nieruchomości miały ochronę większą ( dłuższy okres przedawnienia) niż te same roszczenia gdy dojdzie do fizycznego wydania rzeczy. 

W ocenie Sądu nie może dojść do sytuacji gdy prawa właściciela ograniczonego we władaniu rzeczą będą większe ( dłuższa ochrona) niż właściciela całkowicie pozbawionego władztwa, a do tego sprowadziłoby się przyjęcie przedawnienia w tej sprawie.

Powódka T wyraziła wolę ustanowienia odpłatnej służebności poprzednikowi pozwanego. Uzyskała ochronę swego prawa w formie wydanego przez Sąd Rejonowy postanowienia z  lipca 2014 r., w którym ustanowiono służebność w zamian za wynagrodzenie. W ocenie Sądu argumentacja powódki będąca odpowiedzią na podniesiony zarzut przedawnienia, iż nie można przyrównywać umowy najmu, którą cechuje dobrowolność z ustanowieniem służebności w trybie art. 3052 kc bowiem ma ona charakter przymusowy, w tym wypadku nie jest trafna. Powódka nie została tu przymuszona do ustanowienia służebności. Wręcz przeciwnie to jej żądanie zostało uwzględnione w toku postępowania o ustanowienie służebności.  W wyniku apelacji pozwanego orzeczenie to uprawomocniło się  grudnia 2014. Uznać należy zatem, od tej daty stanowiącej szeroko rozumiany zwrot rzeczy z art. 229 § 1 kc należy liczyć bieg terminu przedawnienia. Oznacza to, że żądanie powódki  przedawniło się ono 19 grudnia 2015r. Pozew w niniejszej sprawie wniesiony został  października 2016r., zatem pozwany skutecznie podniósł zarzut przedawnienia. Zgodnie z art. 117 § 2 kc po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia.

Powyższe skutkuje oddaleniem powództwa. 

Odnosząc się do pozostałych kwestii będących przedmiotem sprawy wskazać należy, że z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie wynika, że poprzednik prawny powoda uzyskał uprawnienie do przeprowadzenia inwestycji polegającej na położeniu rurociągu parowego na działce, która aktualnie stanowi własność powódki. Pozwana z zawartej   lipca 1996r. umowy wywodziła swoje uprawnienie do korzystania z nieruchomości powódki. 

W ocenie Sądu sama treść przedmiotowej umowy nie uprawniała do wieloletniego korzystania z nieruchomości, na której posadowiony był rurociąg. Nie mniej jednak zgoda na posadowienie rurociągu na tej nieruchomości i jednoczesny brak umowy określającej odpłatność po stronie użytkującego urządzenie daje podstawę do przyjęcia, że wykorzystywanie działki w zakresie ułożonych urządzeń odbywało się za zgodą i nieodpłatnie. Idąc dalej uznać należy, że uzyskanie własności przez powódkę nie zmieniło tych ustaleń do czasu wystąpienia powódki do poprzednika prawnego pozwanego o umowne uregulowanie kwestii korzystania poprzez ustanowienie odpłatnej służebności. W ocenie Sądu dopiero zademonstrowana przez powódkę zmiana woli, co do dotychczasowego użytkowania nieruchomości przez właściciela instalacji, wskazuje na utratę przymiotu dobrej wiary po stronie pozwanej.  Okoliczności powyższe wpływałyby na zakres dochodzonego przez powódkę wynagrodzenia.

 O kosztach procesu pomiędzy stronami orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3  k.p.c. Powódka przegrała proces, zatem obciążona została kosztami poniesionymi przez pozwanego w wysokości 000 zł stanowiącą wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustalone na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia powództwa.

Skarb Państwa poniósł tymczasowo koszty procesu w kwocie 000,00 zł jest część wynagrodzenia biegłego, którego nie pokryła zaliczka wpłacona przez powódkę.  Zgodnie z wynikiem sprawy na podstawie art. 83 w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) Sąd nakazał pobrać tę kwotę na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Białymstoku od powódki. 

SSR