Aktualności

Sygn. akt: II C X/19 upr zagr

WYROK

W  IMIENIU  RZECZYPOSPOLITEJ  POLSKIEJ

Sąd Rejonowy w Białymstoku  II Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia KG

Protokolant: starszy sekretarz sądowy MG

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2021 r. w Białymstoku

sprawy z powództwa RO, HO

przeciwko  KG

o bezpodstawne wzbogacenie (art.405 kc)

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powodów RO i HO solidarnie na rzecz pozwanej KG kwotę X złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. 

UZASADNIENIE 

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwana KG zeznała, że powodowie zaproponowali jej, że kupią od niej mieszkanie. Wskazała, że mieszkanie miało zostać sprzedane za 50.000 dolarów, a także, że dostała 5.000 dolarów zaliczki. Zeznała, że utrzymywała kontakt z powodami – dzwoniła, rozmawiała na komunikatorze, przyjeżdżała na święta, a w 2015 roku przyleciała do Polski z zamiarem sprzedaży mieszkania, ponieważ powodowie wskazali, że mają pieniądze i chcą kupić mieszkanie, ostatecznie okazało się, że powodowie zakupili inne mieszkanie, tj. w bloku naprzeciw mieszkania pozwanej. Wskazała też, że powodowie kupili kilka nieruchomości. 

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i wyjaśnieniom stron, w zakresie wskazania okoliczności ustalenia przez strony dokładnego przedmiotu umowy, ceny mieszkania na kwotę 50.000 dolarów, przekazania zadatku w kwocie 5.0000 dolarów, okoliczności nabycia przez powodów kliku nieruchomości, a także tego, że strony utrzymywały z sobą stały kontakt. Twierdzenia te  pozostawały logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniały.

Sąd zważył, co następuje:

Pozwana wskazywała zaś, że umowa zawarta pomiędzy stronami była ważna, natomiast nastąpiło przedawnienie roszczenia z niej wynikającego, zgodnie z art. 390 § 3 k.c., wobec czego powództwo należy oddalić w całości.

Zgodnie z art. 389 § 1 k.c. umowa przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowy przedwstępnej) powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. W ocenie Sądu, w toku zawierania umowy z dnia 16 kwietnia 2012 roku strony ustaliły istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Z twierdzeń powoda – RO, a także pozwanej jasno wynika, iż strony określiły cenę sprzedaży przedmiotowego mieszkania na kwotę 50.000 dolarów. Ponadto, poza wszelką wątpliwością pozostaje okoliczność nieprecyzyjnego określenia przedmiotu sprzedaży. Co prawda w umowie widnieje jedynie zapis, iż przedmiotem jest mieszkanie własnościowe, to strony z całą pewnością wiedziały, że chodzi tu dokładnie o lokal nr położony przy ul. A, w którym de facto powodowie zamieszkiwali przez klika lat. Zgodnie, bowiem z zeznaniami świadka – IR, a także wyjaśnieniami pozwanej, powodowie sami zaproponowali zakup tego mieszkania, co więcej w wezwaniach do zapłaty kierowanych do pozwanej w sposób precyzyjny określali przedmiot umowy. W umowie przedwstępnej obie strony porozumiały się, zatem, co do zawarcia między nimi w przyszłości sprzedaży mieszkania przy ul. A m., za określoną cenę 50.000 dolarów. W tym miejscu podkreślić należy, że umowa przedwstępna dla swej ważności nie wymaga zachowania przez strony formy aktu notarialnego, lecz może być również zawarta w formie ustnej lub nawet per facta concludentia (dorozumianej). Nie ma konieczności, aby ustalić w tej umowie treść przyszłej umowy. Wystarczającym jest, aby strony miały wolę sprzedaży/nabycia mieszkania za określoną kwotę. Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, że umowa zawarta przez strony była ważną umową przedwstępną. Strony określiły w niej cenę sprzedaży,  dokładny przedmiot, a także jak wynika z zeznań powoda i pozwanej – powodowie wyrażali chęć zakupu mieszkania, zaś pozwana chciała je sprzedać. 

Zgodnie z art. 390 § 3 roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne. Wskazania wymaga, iż samo uznanie, iż umowa zawarta w dniu 16 kwietnia 2012 roku była ważna nie oznacza, że do obowiązku zwrotu wpłat ma zastosowanie w/w przepis o umowie przedwstępnej. Z przepisów o umowie przedwstępnej, dotyczących odpowiedzialności z tytułu tej umowy, wynika, że możliwy jest tzw. skutek silniejszy lub skutek słabszy. Zgodnie z art. 390 § 1 i 2 k.c. uzależnione jest to przede wszystkim od formy, w jakiej została zawarta umowa przedwstępna, a mianowicie, czy czyniła ona zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej. W takiej sytuacji wchodzi w rachubę tzw. skutek silniejszy, polegający na tym, że strona uprawniona może dochodzić na drodze sądowej zawarcia przyrzeczonej umowy. Jeśli natomiast umowa przedwstępna nie czyni zadość wymaganiom, od których uzależniona jest ważność umowy przyrzeczonej, stronie uprawnionej przysługują jedynie tzw. słabsze skutki, ponieważ może ona domagać się jedynie naprawienia szkody, jaką poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, czyli jedynie w zakresie tzw. ujemnego interesu umownego. Inaczej rzecz ujmując, roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej lub o zapłatę odszkodowania są jedynymi roszczeniami, które mogą wynikać z umowy przedwstępnej i tylko do takich roszczeń ma zastosowanie art. 390 k.c., w tym wynikający z § 3 tego przepisu szczególny (tj. roczny) termin ich przedawnienia. Jeszcze raz należy jednak podkreślić, że treścią umowy przedwstępnej nie jest objęty obowiązek uiszczania jakichkolwiek świadczeń na poczet przyszłej umowy przyrzeczonej. Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż skoro nie doszło do zawarcia umowy przyrzeczonej, na poczet której powód zapłacił pozwanej kwotę 5000 dolarów, to reżim prawny, który reguluje obowiązek jej zwrotu, wynika z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a ściślej z przepisów o nienależnym świadczeniu jako jednej z postaci bezpodstawnego wzbogacenia. W rozstrzyganej sprawie dotyczy to art. 410 § 2 k.c., w którym mowa, że świadczenie jest nienależne m.in. wtedy, gdy nie został osiągnięty zamierzony cel świadczenia. Tym celem w niniejszej sprawie było zawarcie umowy przyrzeczonej, na poczet której przekazana została kwota jako zadatek na mające z niej wynikać świadczenie. Ten cel niewątpliwie nie został osiągnięty przez strony.

Wobec powyższego przepis art. 390 § 3 k.c. nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ umowa przedwstępna wywoływała tzw. „słabe skutki” – zawarta została bez zachowania aktu notarialnego, co powoduje, że strona może domagać się naprawienia szkody przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, a nie powoływać się na dyspozycję art. 390 § 3 k.c.. 

Podstawą prawną orzeczenia w niniejszej sprawie jest, zatem reżim obowiązku zwrotu, który wynika z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, tj. nienależnym świadczeniu ( art. 410 § 2 k.c. ), gdyż nie został osiągnięty cel świadczenia, czyli zawarcie umowy przyrzeczonej.  Biorąc pod uwagę powyższe musiał upaść zarzut strony pozwanej o przedawnieniu roszczenia podniesiony na podstawie art. 390 § 3 k.c.. 

 Wątpliwość Sądu wzbudzała okoliczność, czy świadczenie, które zostało udzielone pozwanej było zadatkiem czy zaliczką, ponieważ strony naprzemiennie używały tego pojęcia. Wobec, jednak wnoszenia przez stronę o zwrot kwoty 5000 dolarów, rozważania te należy uznać za zbędne – byłby one kluczowe, gdyby powodowie zażądali zwrotu dwukrotności sumy, którą wydatkowali. Ponadto strona powodowa nie wykazała, że to okoliczności występujące po stronie pozwanej uniemożliwiły zawarcie umowy przyrzeczonej, a zgodnie z art. 6 k.c., to na niej ciążył ten obowiązek, skoro powoływała się na nie zawarcie umowy przyrzeczonej z winy pozwanej. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z zeznań stron oraz świadków wynika, że pozwana utrzymywała kontakt z powodami – telefonowała, rozmawiała przy pomocy komunikatorów, przyjeżdżała na święta, zatem upaść musiał zarzut strony powodowej o unikaniu przez pozwaną kontaktu z powodami. Nie bez znaczenia pozostają również relacje rodzinne łączące strony postępowania, powódka HO to matka pozwanej KG, a osobą, która korzystała z użyczenia lokalu była córka powódki, a siostra pozwanej. Zgodnie z zeznaniami świadków to powodowie unikali tematu sprzedaży mieszkania, a w 2016 roku, gdy propozycja sprzedaży padła ze strony pozwanej, to wskazali, że nie mają pieniędzy, choć w tym samym czasie zakupili nieruchomość w M, C oraz B w bloku znajdującym się naprzeciw bloku, w którym mieści się mieszkanie pozwanej. Powodowie zaczęli się dopiero ubiegać o zwrot świadczenia w momencie, gdy pozwana postanowiła wrócić do Polski i zamieszkać przedmiotowym mieszkaniu wobec czego wypowiedziała umowę użyczenia swojej siostrze. W ocenie Sądu, pozwana nie ponosi winy za nie zawarcie umowy przyrzeczonej, to postawa powodów wskazuje, iż oni byli niechętni, aby sfinalizować transakcję zakupu mieszkania. 

Reasumując, Sąd uznał, że umowa przedwstępna zawarta pomiędzy stronami w dniu 16 kwietnia 2012 roku jest umową ważną, jednocześnie nie podlegającą reżimowi przedawnienia określonemu w art. 390 k.c., ponieważ wywołuje ona tzw. ujemny interes prawny z uwagi na niezachowanie formy aktu notarialnego. Wobec czego roszczenia wynikające z tej umowy podlegają przepisom o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba, że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W toku niniejszego postępowania Sąd uznał, że pozwana nie jest już wzbogacona z tytułu przekazanego jej w 2012 roku zadatku, ponieważ sam upływ niemalże 10 lat od tej czynności, wskazuje na to, że wyzbyła się ona już tej korzyści. Co więcej nie można przyjąć, iż pozwana mogła się liczyć, wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, z obowiązkiem zwrotu, ponieważ chciała ona zawrzeć umowę sprzedaży mieszkania i nie mogła przewidzieć, że ostatecznie nie dojdzie to do skutku. 

O kosztach procesu orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.. Strona pozwana wygrała proces w całości, dlatego też wobec zgłoszonego żądania, należy się jej zwrot poniesionych kosztów. 

W skład poniesionych przez pozwaną kosztów wchodziły: koszt zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł ustalony w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265 j.t.), do którego doliczyć należało kwotę 17 zł z tytułu poniesionej przez pozwanego opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego stosownie do treści części IV załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U.2018.1044 j.t.).  

O odsetkach od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 11 k.p.c. 

cennik usług radcy prawnego Białystok 

odstąpienie od umowy przedwstępnej 

odszkodowanie za niewykonanie umowy przedwstępnej